SES VE ENERJİ

Ses Bir Enerji Türüdür

Alçaktan uçan bir uçağın ya da yüksek sesle çalan müzik setinin evlerin camlarını titretmesi, bize sesin bir enerji türü olduğunu gösterir.Ses bombası patladığında , sahip olduğu enerji sebebiyle çevredeki pencere camlarının kırılmasına  sebep olur.

Ses bir kaynaktan çıktıktan sonra  ortamdaki tanecik ya da moleküller tarafından iletilir.Bunu aşağıdaki gibi birbirine  yakın şekilde dizilmiş bilyelerin çarpışması şeklinde de düşünebiliriz.
En baştaki bilye hafifçe yukarı  kaldırıldığında bilye potansiyel enerji kazanır.Bilye serbest bırakıldığında bu potansiyel enerji kinetik enerjiye  dönüşür.1. bilye bu kinetik enerji ile 2. bilyeye çarpar.Bu enerji aktarımı 3.,4. ve 5. bilyeye doğru ilerler.

Alçaktan uçan uçak bize doğru yaklaşırken ses şiddeti artar ve rahatsız edici sınıra ulaşır.Ancak uçak bizi geçip uzaklaşırken sesi giderek azalır.Hava molekülleri sesi aktarırken birbiriyle çarpıştığında enerjinin bir kısmı ısıya dönüşür ve aktarılan enerjinin miktarı azalır.Ses kaynağından uzaklaştıkça ısıya dönüşen enerji azalır.Sonuç olarak uçak aynı sesi üretmesine rağmen uzaklaşırken bize ulaşan ses azalır.

Ses Hızı

Yağmurlu bir havada şimşek çakarken gök gürültüsü de aynı anda oluşur.Ancak biz önce şimşek çakmasıyla oluşan ışığı görür ardından sesi işitiriz.

Bu olay bize sesin ışıktan çok daha yavaş yayıldığını gösterir.Işık havada yaklaşık 300.000.000 m/s hızla yayılırken ses havada yaklaşık 340 m/s hızla yayılır.Yani ışık sesten yaklaşık 900.000 kat  daha hızlıdır.

Sesin Yayılma Hızı Nelere Bağlıdır?

Ses dalgaları her ortamda da aynı hızla yayılmaz .Ses hızını etkileyen bazı faktörler vardır.

Bunlardan biri maddenin yoğunluğu diğerleri ise ortam sıcaklığıdır.Ses katılar da sıvılardakine göre daha hızlı yayılır. Sıvılarda da gazlardakine göre  daha hızlı yayılır.Bunun sebebi katıların sıvılardan , sıvıların da gazlardan daha yoğun olmasıdır.

Vkatı>Vsıvı>Vgaz 

Ortam sıcaklığının artması ses hızını artırır.Çünkü maddenin sıcaklığı arttıkça maddeyi oluşturan taneciklerin hareketliliği artar.Bu da sesin madde içinde daha hızlı yayılmasını sağlar.

Sesin yayılabilmesi için maddesel bir ortama ihtiyaç vardır.Çünkü ses iletimi taneciklerin birbiriyle çarpışması sonucu meydana gelir.Fakat ışık enerjisinin iletim için madesel ortama ihtiyaç yoktur.Ses boşlukta yayılamazken ışık boşlukta yayılabilir.

Sesin Yansıması 

Ses dalgalarının bir engele çarpıp doğrultu değiştirmesine sesin yansıması denir.Ses kaynağından çıkan sesin bir engele çarptıktan sonra kaynağın bulunduğu yere ulaşmasına yankı denir.

Sesin yansıması özelliğinden yararlanılarak denizlerin derinliği hesaplanabilir.Tabiatta yarasa yunus ve balina gibi hayvanlar sesin yansıması özelliğinden yaralanarak avlarını yönlerini bulurlar Yankı olayını kulak tarafından algılanabilmesi için yaklaşık 17 metre mesafe gerekir.

Ses hızından daha hızlı giden uçakların seslerini uçak gelmeden işitemezsiniz.Ancak uçak sizi geçtikten sonra işitebilirsiniz.

Rezenans Olayı

Frekansları ( saniyedeki titreşim sayısı) eşit olan ses kaynaklarından biri titreştiğinde diğeri de  etki ile titreşir.Bu özelliğe rezenans denir.

Şekilde ki gibi iki diyapozon kutuların açı kısımları birbirine bakacak şekilde koyulup diyapozonlardan birine vurulduğunda diğeri de etki ile titreşir.

SesYalıtımı

Yumuşak ve pürüzlü maddeler sesi az iletir.Bu nedenle lastik ,yün ,keçe gibi maddeler yalıtım maddesi olarak kullanılır.Tahta, metal ve beton gibi maddeler sesi iyi iletirler.

Ses Kaydı

Sesin kaydedilmesi ve tekrar dinlenebilmesini sağlayan araca fonograf denir.Fonograf ilk kez Thomas Edison tarafından bulunmuştur.Bundan sonra geliştirilen gramofon , pikap ,teyp ,CD, mp3 çalar gibi araçlar daha kaliteli bir şekilde ses kayıtlarının yapılmasını sağlamıştır.